Về miền di sản Phong Nha- Kẻ Bàng (Quảng Bình), du khách trong và ngoài nước cứ ngỡ ở “cõi tiên” khi chứng kiến hệ thống hang động tuyệt đẹp, đa sắc màu như: Tiên Sơn, hang Én, động Thiên Đường, hang Dơi... và đặc biệt là hang Sơn Đoòng. Tuy nhiên, ít ai biết, người có công lao quan trọng trong việc khám phá ra Sơn Đoòng lại là một phu trầm tên Hồ Khanh (1969, ở thôn Phong Nha, xã Sơn Trạch, H.Bố Trạch, Quảng Bình). Trong hành trình đi rừng của mình, có một lần tình cờ Hồ Khanh nhìn thấy làn mây trắng đục kèm với gió thốc lớn từ phía trong thổi ra. Tưởng mình đã lạc vào chốn thần tiên nào đó, Hồ Khanh không ngờ, 18 năm sau, Sơn Đoòng được công bố là hang động lớn nhất thế giới.

Bãi cắm trại trong hang Sơn Đoòng - Ảnh: Ryan deboodt.

Hồ Khanh kể: “Năm 1990, lúc đi từ Km 30 của đường 20 Quyết Thắng vào rừng tôi đã nhìn thấy làn mây trắng đục kèm gió thốc lớn từ phía trong thổi ra mát lạnh. Lại gần thì thấy một cửa hang khá lớn, lúc đó phải can đảm lắm mới dám xuống sâu thêm 100m để múc nước uống và sinh hoạt. Tôi cũng nghĩ đơn giản đó là một hang động lớn của cái xứ lắm hang động này nên không bận tâm”. Khi Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được thành lập, anh “tạm biệt” rừng trở về quây quần với ruộng nương.

Lần đầu tiên gặp đoàn chuyên gia hang động Hoàng gia Anh đến Quảng Bình khảo sát, anh kể về cái cửa hang có làn mây trắng đục và gió thổi trong hang ra mát lạnh. Ông Howard Limbert, chuyên gia thuộc Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã ồ lên kinh ngạc và nhận định đó sẽ là một cái hang khá lớn rồi động viên anh đi tìm lại cửa hang. Suốt hai năm trời với những lần đi rừng từ 8 - 10 ngày, nhưng cái hang mà anh nhìn thấy hơn 15 năm trước vẫn “bặt vô âm tín”.

Hồ Khanh và chuyên gia hang động Hoàng gia Anh, ông Howard Limbert đưa Sơn Đoòng ra thế giới.

“Cuối năm 2007, vợ chồng ông Howard Limbert về nước và “giao” lại cho tôi đi tìm cái hang đó, nhưng mãi đến năm 2008 tôi mới thu xếp được công việc rồi đi vào rừng tìm. Sau hai ngày lần mò một mình trong rừng, cửa hang đã hiện ra trước mắt tôi sau chừng ấy năm “lẩn trốn”. “Càng bước chân vào hang, tôi như không tin vào mắt mình, vì bên trong là cả những điều kỳ diệu mà tôi chưa từng được thấy bao giờ. Tôi lỗi hẹn với cái hang này lâu quá”, anh kể.

Hồ Khanh và ông Howard Limbert được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.

Một năm sau, đoàn chuyên gia trở lại và Hồ Khanh cùng với ông Howard Limbert chính thức thám hiểm toàn bộ hang động này, đồng thời công bố trên Tạp chí National Geographic về hang lớn nhất thế giới năm 2010. Theo thông lệ quốc tế, đoàn thám hiểm đã đề nghị anh đặt tên cho hang và anh đã đặt là “hang Hồ Khanh”, cái tên đó cũng đã được đoàn ghi nhận. Nhưng căn cứ vào địa danh: Hang này được góp ý đặt lại là Sơn Đoòng vì nó nằm ở vùng Hạ Đoòng, thuộc xứ Đoòng. Gần khu vực này, có một bản người dân tộc Vân Kiều sinh sống tên là bản Đoòng, còn Sơn nghĩa là núi.

Từ đó trở đi, Hồ Khanh cộng tác với đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh, hàng năm vào rừng Quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng tìm thêm nhiều hang động. Những lần sau này, Hồ Khanh được thoải mái chọn tên hang và đã có rất nhiều cái hang mang tên người thân của ông, như hang Nghĩa (vợ ông), hang Thái Hòa (con), hang Hùng (tên một người bạn)...

Sơn Đoòng là hang động tự nhiên lớn nhất thế giới. Ảnh: Jarryd Salem.

Vì những đóng góp của mình, vào tháng 5-2015, Hồ Khanh và chuyên gia hang động Hoàng gia Anh Howard Limbert, người phát hiện, thám hiểm và công bố hang Sơn Đoòng lớn nhất thế giới được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.

D.NGỌC - X.SƠN